Złość, część 2: Dziesięć kroków ku lepszemu życiu

Ten post jest kontynuacją wpisu sprzed kilku dni, w którym opowiedziałam o moim pierwszym wybuchu złości na synka i jednocześnie jest drugim z cyklu postów o złości i pracy nad nią. Opiszę tu pokrótce działania, jakie podjęłam, aby rozwiązać swój problem ze złością. W kolejnym wpisie streszczę to, co wiem o mechanizmie złości, a w następnych opowiem więcej o wymienionych tu etapach czy narzędziach pracy nad nią. Nie jestem psychologiem, neurobiologiem ani innym specjalistą z zakresu złości, a jedynie amatorką zainteresowaną tematem. Jeśli zatem w tym, co piszę, pojawią się błędy rzeczowe, proszę uważnych czytelników o zwrócenie mi na nie uwagi. Ta prośba dotyczy zresztą wszystkich tematów, które poruszam.

A oto moje kroki na drodze ku lepszemu radzeniu sobie z trudnymi emocjami:

1., 2. Coaching rodzicielski w duchu porozumienia bez przemocy (NVC)

Pięć lat temu, wkrótce po moim pierwszym wybuchu złości, miałam szczęście spotkać w klubiku dla maluchów i ich mam Joannę Berendt. Asia jest Kobiecym Coachem, specjalizującym się w pracy z kobietami, i certyfikowaną trenerką porozumienia bez przemocy (ang. non-violent communication, NVC). Skorzystałam z oferowanej przez nią darmowej sesji coachingowej i tak mi się spodobała, że zdecydowałam się wykupić półroczny pakiet „full wypas”: spotkania raz w tygodniu i nieograniczone wsparcie przez maile, SMS-y i Skype. Asia zaoferowała mi dwa narzędzia pracy nad złością: coaching i NVC. O tym, czym jest coaching, można przeczytać na przykład tu; moja definicja jest bardzo prosta: to coś mniej, niż psychoterapia i coś więcej, niż rozmowa z mądrym przyjacielem. Dobry coach nie podpowiada rozwiązań, lecz pomaga klientowi znaleźć je samodzielnie. Dzięki coachingowi można zmienić nawyki, które nam nie służą oraz wcielić w życie inne zmiany, których sami z jakiegoś powodu nie potrafimy przeprowadzić.

Natomiast NVC, któremu poświęcę osobny wpis, jest metodą komunikacji i jednocześnie postawą życiową opartą na przekonaniu, że nie ma dobrych i złych ludzi, zachowań czy emocji – zachowania są podyktowane emocjami, a te z kolei są efektem zaspokojonych lub niezaspokojonych potrzeb. Półroczna praca z Asią sprawiła, że moje wybuchy złości na pewien czas się skończyły. Przy okazji udało mi się wcielić w życie kilka ważnych zmian, m.in. zrezygnowałam z pracy na uczelni.

3. Webinarium Agnieszki Stein na temat złości

Trzy lata temu odkryłam nowe narzędzie przekazywania czy zdobywania wiedzy: webinaria, czyli seminaria online, podczas których prowadzący prezentuje przygotowane treści, a uczestnicy komunikują się z nim za pomocą czatu. Konkretnie były to webinaria internetowego klubu mediaMAMA prowadzone przez Agnieszkę Stein, psycholożkę dziecięcą i autorytet w dziedzinie rodzicielstwa bliskości. Uczestniczyłam w kilku z nich, m.in. o rodzeństwie, adaptacji w przedszkolu czy właśnie rodzicielskiej złości. Mój problem ze złością znów stał się aktualny, gdy niespełna trzyletni Duży stał się agresywny wobec kilkumiesięcznego Małego. Nie radziłam sobie z tym i ponownie zaczęłam krzyczeć na mojego pierworodnego. W trakcie webinarium (niektórzy używają słowa „webinar”) dowiedziałam się wiele o mechanizmie złości. Nauczyłam się też ją monitorować, aby móc zapobiec wybuchowi wtedy, kiedy to jeszcze możliwe (napiszę o tym w osobnych postach). Zastosowanie zdobytej wiedzy w praktyce znów na pewien czas rozwiązało mój problem.

4. Psychoterapia

Dwa lata temu byłam żoną i matką dwójki małych dzieci, miałam ciekawą pracę na kierowniczym stanowisku i teoretycznie miałam wszystko, czego trzeba do szczęścia. Mimo to stale gderałam, narzekałam, warczałam, widziałam szklankę w połowmi pustą i… znów zaczęłam wybuchać. Po części było to związane z moim niewyspaniem: chodziłam spać po północy, a wstawałam o godzinie 5:40 po kilku pobudkach i trudno mi było w tych warunkach zachować dobrą formę psychiczną. Jednak czułam, że nie tylko z tego powodu zaczęłam wypalać się jako matka, żona i profesjonalistka. Od dawna myślałam o psychoterapii i uznałam, że nadszedł na nią czas. Udałam się na konsultację wstępną do warszawskiego Laboratorium Psychoedukacji i wkrótce zaproponowano mi konkretnego terapeutę, z którym spotykam się raz w tygodniu do dziś. Terapia przyczyniła się do głębokich zmian w moim podejściu do niemal wszystkich obszarów życia. Przede wszystkim nauczyłam się odnajdywać w sobie odpowiedź na pytanie, czego chcę. Wcześniej, spytana o moje preferencje, przeprowadzałam w myślach skomplikowany proces optymalizacyjny. Polegał on na przewidywaniu, jakiego wyboru oczekują ode mnie w danej kwestii inni ludzie i obliczeniu „średniej ważonej” ich oczekiwań; największą wagę przypisywałam osobom najbliższym lub w danej sytuacji najważniejszym. Potem często zastanawiałam się, czy na pewno właściwie postąpiłam – zwłaszcza, kiedy ktoś miał do mnie o coś pretensje. Teraz wsłuchuję się w siebie i podejmuję decyzję – tak po prostu. Moja terapia powoli dobiega końca, podczas spotkań głównie celebruję sukcesy i konkretyzuję plany na przyszłość zamiast omawiać nowe problemy. Żałuję, że psychoterapia jest w Polsce nadal uważana za coś wstydliwego. Uważam, że przydałaby się wszystkim, którzy czują, że życie wciąż stawia ich w obliczu tych samych problemów – zwłaszcza rodzicom małych dzieci.

5. Warsztat wprowadzający do Pozytywnej Dyscypliny

Mniej więcej rok temu intensywnie zastanawiałam się wspólnie z Mężem, jak sprawić, żeby nasi synowie w pewnych sytuacjach wykonywali bez zbędnych dyskusji, negocjacji i awantur nasze polecenia, takie jak: „ubierz się”, „chodź umyć zęby”, „zostaw mój telefon”. Złościło nas, że Duży i Mały nas nie słuchają, gdy trzeba sprawnie gdzieś wyjść albo z innego powodu zakończyć zabawę; skuteczny był jedynie podniesiony ton lub groźba odebrania jakiegoś przywileju. Mąż uważał, że nie da się ich skłonić do współpracy bez użycia kija i marchewki, ja szukałam łagodniejszych metod. Usłyszałam wtedy o Pozytywnej Dyscyplinie, czyli metodzie czy też zestawie narzędzi, które pomagają pozyskać dziecko do współpracy w sposób pełen szacunku i empatii. Przy pierwszej okazji popędziłam na warsztat prowadzony przez Joannę Baranowską, coacha pomagającego mamom wyjść z domowych pieleszy oraz edukatorkę i promotorkę Pozytywnej Dyscypliny. Moje doświadczenia opiszę w osobnym poście.

6. Książka „Kiedy twoja złość krzywdzi dziecko”

W trzeciej ciąży znów zaczęłam częściej się irytować i poczułam potrzebę dalszej pracy nad złością. Pomogła mi w tym lektura książki „Kiedy twoja złość krzywdzi dziecko” autorstwa M. McKay, P. Fanning, K. Paleg i D. Landis. Pozwoliła mi ona uporządkować wiedzę na temat mechanizmu złości oraz zwróciła moją uwagę na myśli-zapalniki podsycające złość. Ponadto dzięki niej uświadomiłam sobie, które z irytujących zachowań moich dzieci są charakterystyczne dla ich aktualnego etapu rozwojowego (a zatem miną), a które wypływają z ich temperamentu (a zatem ich zmiana jest trudna i wymaga uwzględnienia poszczególnych rysów temperamentu dziecka). Wnioski z tej książki przedstawię we wpisie na temat myśli-zapalników.

7. Warsztat „Moje dziecko mnie złości” w fundacji Sto Pociech

Warszawską fundację Sto Pociech znam od kilku lat: uczestniczyłam z synami w prowadzonych tam zajęciach dla maluchów (w rocznych cyklach Dreptaki i Szperaki oraz w różnych warsztatach weekendowych) oraz sama – w kilku warsztatach psychologicznych dla rodziców. Podczas warsztatu „Moje dziecko mnie złości” skorzystałam przede wszystkim z dynamiki grupy i burz mózgów, które pozwoliły mi spojrzeć na niektóre sytuacje z nowej perspektywy. Byłam już na tyle zaawansowana w swojej pracy nad złością, że przekazana podczas niego wiedza nie była dla mnie nowa, natomiast byłaby bardzo przydatna na wczesnym etapie mojej drogi.

8. Książka „‚Nie’ z miłości” Jespera Juula

Jesper Juul to światowej sławy duński pedagog i zwolennik humanistycznego podejścia do wychowania, czyli po prostu traktowania dzieci jak ludzi. Jego książka „‚Nie’ z miłości” jest krótka, ale mocna i wywarła na mnie ogromne wrażenie. Jestem bowiem matką, której z trudem przychodzi odmówienie dzieciom uwagi czy wspólnej zabawy (ze słodyczami czy telewizją z jakichś przyczyn nie mam problemu). Dopiero ta lektura uświadomiła mi, że wcale nie „powinnam” bawić się z dziećmi, kiedy nie mam na to ochoty albo siły. A przecież kiedy robiłam to bez przyjemności, efektem była irytacja i nieuświadomione oczekiwanie, że dzieci docenią moje „poświęcenie” i będą bardziej współpracujące (guzik, to tak nie działa). Teraz bawię się ze starszakami tylko wtedy, kiedy chcę i jestem mniej sfrustrowana, a oni świetnie się bawią ze sobą.

9. Kurs uważności (mindfulness)

W trzeciej ciąży byłam równie aktywna, jak w poprzednich dwóch, chciałam załatwić jak najwięcej spraw przed narodzinami Malutkiego. W efekcie czas mijał mi niezwykle szybko; czułam, że pędzę i nie potrafię się zatrzymać. Aby poczuć się w większym stopniu osadzoną w chwili bieżącej, wzięłam udział w ośmiotygodniowym kursie redukcji stresu opartej na uważności (ang. Mindfulness-Based Stress Reduction, MBSR) prowadzonym przez Annę Gubernat. Nie czułam się zestresowana, a jedynie chciałam być bardziej uważna, ale niespodziewanie dla mnie samej nauczyłam się kilku technik, które z powodzeniem pozwalają mi ujmować w ryzy własne trudne emocje, w tym złość. O tym też napiszę w osobnym poście.

10. Self-Reg

Self-Reg to moje najnowsze objawienie i brakująca cegiełka w budowaniu mojego nowego, szczęśliwszego, przyjaźniejszego, wolnego od uwikłania w trudne emocje „ja”. Słowo to pochodzi od angielskiego „self-regulation”, czyli „samoregulacja”, i oznacza metodę zarządzania stresem w taki sposób, aby zachowywać odpowiedni poziom energii. Samoregulacja jest czymś innym, niż samoopanowanie, uważane za cnotę od czasów starożytnych filozofów. Samoopanowanie pochłania bowiem naszą energię, podwyższając poziom stresu. Self-Reg poznałam w pierwszych tygodniach bieżącego roku poprzez kurs online „Odstresowany rodzic„, prowadzony przez Natalię Fedan i Agnieszkę Sochar. Tej metodzie poświęcę wkrótce osobny post i będę pisać na ten temat także w przyszłości.

W następnym wpisie opowiem o tym, jak „działa” mechanizm złości.

Zdjęcie wykorzystane w tym wpisie: „Marche finale” (CC BY-NC-ND 2.0) by Mathieu Péborde

21 thoughts on “Złość, część 2: Dziesięć kroków ku lepszemu życiu

  1. Trafiłam do Ciebie przez grupę SELF-REG na FB. Początkowo przeczytałam może ze dwa posty. Teraz doczepiłam sobie zakładkę w przeglądarce – dylematki.eu i czytam od deski do deski każdy post od początku istnienia bloga. Właśnie dotarłam tutaj i postanowiłam się zatrzymać.
    Bardzo dobrze się Ciebie czyta – piszesz lekko i przystępnie a zarazem fachowo. Ale nie to skłania mnie najbardziej do śledzenia Twojego bloga (choć pewnie jest wielką zaletą postów ).
    Czytam, bo to o czym piszesz jest mi tak bardzo bliskie…
    Mamy zupełnie inne wykształcenie, zupełnie inną sytuację życiową, a Twoje rozterki i dochodzenie do tego, jak sobie z nimi radzić są mi (powtórzę) bardzo bliskie. Czytam Ciebie i czuję – „mhm…. rozumiem… jakbym to ja pisała….”
    Ale… widzę, że momentami mnie zaskakujesz i wtedy myślę – „kurczaki…, faktycznie…, ja o tym nie pomyślałam…”.
    Tym samym uczę się od Ciebie i za to bardzo Tobie dziękuję.
    Pozdrawiam i wracam do dalszej lektury

    1. To ja Ci dziękuję za tak motywujące słowa. To najpiękniejszy komentarz, jaki przeczytałam na temat mojego bloga.

  2. „Jestem bowiem matką, której z trudem przychodzi odmówienie dzieciom uwagi czy wspólnej zabawy (ze słodyczami czy telewizją z jakichś przyczyn nie mam problemu).” – mam To Samo 🙂
    Poza tym Twoja praca nad własnym rozwojem jest imponująca. Jesteś wyjątkowa ma tle polskiej blogosfery parentingowej. Pozdrawiam Cię serdecznie 🙂

  3. Tak czytam Twojego bloga i pierwsza moja myśl była: „ok super na większość zachowań jest jakiś sposób” ale co chwilę widzę: warsztaty, webinarium, konsultacje, terapię itd. I mam tylko jedną myśl: jak przeciętnego Polaka ma być stać na to ?? Jak ktoś nie ma kasy to może pomarzyć o pomocy…

    1. Też o tym myślę bardzo często, to wszystko sporo nas kosztuje. Zdaję sobie sprawę, że jestem uprzywilejowana, dlatego mam potrzebę dzielenia się swoją wiedzą. I jeśli dobrze się rozejrzeć, mnóstwo wiedzy jest na wyciągnięcie ręki, za darmo: na blogach, darmowych webinariach,w grupach dla rodziców, na warsztatach (oferowanych przez różne fundacje, choćby RoRo w Warszawie). Poza tym ja jestem dość ekstremalna, jeśli chodzi o pęd do wiedzy i wszelkiego rodzaju konsultacji i warsztatów. Wystarczy ułamek tego, żeby odczuć różnicę.

    2. Dokładnie znam te warsztaty i kupę kasy kosztują mnie na nie nie stać dwa nie mam czasu bo poświęcić go muszę dziecku 1,5 roku…. Na terapię próbowałam chodzić z Nfz i poprostu strata czasu a ludzie z wiedzą nic za darmo nie pomogą i trzeba płacić
      Uważam że powinno byc więcej darmowego wsparcia dla każdej mamy <3

      1. Zgadzam się, że powinno być więcej darmowego wsparcia dla rodziców! A gdzie mieszkasz? W większych miastach można trafić na darmowe lub bardzo tanie (dotowane przez gminę) warsztaty dla rodziców – oferują je rozmaite fundacje (w Warszawie np. RoRo) oraz urzędy.

  4. Chciałabym napisać bardzo dużo, ale wyszłaby epopeja. Zresztą piszę z komórki, komputera nie tknęłam od tygodni (przymusowe leżenie z córką przy piersi od 20.00 do 7 rano… Córka 8mc). Bardzo Ci dziękuję za to, że się dzielisz. Czuję wielką wdzięczność i widzę szansę na oswojenie i lepsze życie ze swoją złością. Mam wrażenie, że nasze drogi były/są podobne i na polu zawodowym i tym rozwojowym. Jakbym czytała o sobie:) Mamy syna (2015, mega wymagający) i córkę (2017). Dużo złości w sobie mam (głównie na męża, bo chodzi do pracy gdzie sobie „odpoczywa”), ale też na dzieci. Najgorsze są okropne przekleństwa, które przetaczają mi się przez głowę. Mam po nich potworne poczucie winy, bo jak można tak źle myśleć o własnych dzieciach? Cieszę się, że trafiłam na Twojego bloga, w self regu widzę sens! Oczywiście dużo opieram na NVC, Juulu, pozytywnej dyscyplinie, psychoterapii i myślę, że self reg to ta brakująca cegła! Dziękuję jeszcze raz! Czytam jeden post po kilka razy! Może idiotycznie to zabrzmi, ale jesteś mi bardzo bliska. Życzę Wam, Twojej rodzinie w tym Nowym Roku duuuużo zdrowia! Pokoju w sercu, radości, miłości i współpracy między chłopcami. I odpoczynku i czasu dla Ciebie!

    1. Dziękuję Ci bardzo, ciepło na sercu mi się zrobiło. Rany, jak ja dobrze znam to wiszenie na piersi od wieczora do rana! Malutki jest pod tym względem najlepszy, Mały był najgorszy (polecam trzecie dziecko, chi chi). Ale przysięgam, to przejdzie. Wkurz na męża też mija pod wpływem Self-Reg. Polecam. 🙂 Trzymaj się ciepło i niech się ssak czasem jednak odessie!

  5. Dziękuję za ten wpis. Czy mogłabyś podesłać link do webinarium Agnieszki Stein, o którym wspominasz?

  6. Czesc! Przechodze przez ta sama droge co Ty. Twoje wpisy sa mi bardzo bliskie. Mam dwojke dzieci (3.5l i 2 lata) i problem ze zloscia, dlatego postanowilam, ze cos z tym musze zrobic. Zaczelam od Twojej koncowej listy czyli od Self Reg, ksiazka przeczytana, teraz czekam na 7 edycje kursu Odstresowany rodzic. Bardzo otworzyla mi oczy na zachowanie moje i moich dzieciaczkow. Staram sie zrozumiec ich emocje, choc to nie jest latwe. Na mojej polce czekaja na mnie pozycje wymienione rowniez przez Ciebie, jak Agnieszka Stein, Jasper Juul, Pozytywna Dyscyplina i rowniez Kiedy Twoja zlosc krzywdzi dziecko. Czytajac Twoj wpis zastanowila mnie jedna rzecz, czy problem ze zloscia kiedykolwiek moze byc przez nas NA STALE zazegnany?Na Twoim przykladzie widze ze przerobilas madre lektury, kursy, webinaria, warsztaty, coaching i sesje psychoterapii i wyglada to tak jakby ta „zlosc„ ciagle wracala. Mniejsza lub wieksza ale nadal wracala. Wiem, ze jest to proces dlugotrwaly i ludzie nie zmieniaja sie z dnia na dzien. Wiem, ze trzeba sie rozwijac caly czas, ale chcialabym uslyszec, ze bedzie lepiej za pare tygodni, miesiecy czy lat. Ze warto przechodzic przez ta nie latwa czasem droge samodoskonalenia. Pozdrawiam Cie bardzo serdecznie i biore sie za czytanie kolejnych Twoich bardzo wartosciowych wpisow.

    1. To jest bardzo dobre pytanie: czy da się na stałe zażegnać problem ze złością. Wydaje mi się, że w sytuacjach skrajnie silnego stresu (nagłego poważnego zagrożenia życia/zdrowia albo dużej kumulacji mniejszych stresorów) człowiek w końcu straci dostęp do kory nowej i zareaguje tak, jak nakaże mu jakiś pierwotny wdrukowany schemat. A cała praca nad sobą służy temu, żeby ograniczać takie reakcje do niezwykle rzadkich sytuacji.
      P.S. Dziękuję Ci za dobre słowo. 🙂

Pozostaw odpowiedź Justyna Anuluj pisanie odpowiedzi

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.